عبدالله قوچانی پژوهشگر عرصه کتیبه‌خوانی آثار تمدن اسلامی در این نشست که امروز با حضور جمعی از پژوهشگران و محققان در بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی برگزار شد، به تاریخچه کاشی‌های ازاره حرم مطهر رضوی و ارتباطش با حکام قرن ششم اشاره کرد.

وی ابراز کرد: استفاده از کاشی زرین‌فام در معماری به قرون اولیه‌ اسلام بر می‌گردد؛ اما کاربرد گسترده و رایج آن در ایران از اواخر دوران سلجوقی آغاز شده و در دوره‌ خوارزمشاهی و ایلخانی به اوج رسید.

این پژوهشگر ادامه داد: شهر کاشان مهم‌ترین مرکز تولید کاشی زرین‌فام بوده و محمد بن ابی‌طاهر کاشی، معروف‌ترین هنرمند خاندان ابوطاهر کاشانی بوده که از خود یادمان‌های ارزشمند و زیبایی باقی گذاشته است؛ معروف‌ترین آثار خاندان ابی‌طاهر کاشانی، محراب‌های زرین‌فام موجود در حرم امام رضا(علیه السلام) است که اوج هنر کاشی‌کاری را در این محراب‌ها می‌توان مشاهده کرد.

وی تصریح کرد: در حرم مطهر امام رضا(علیه السلام)، سه محراب کاشی‌ زرین فام وجود دارد که در فعالیت‌های ساختمانی سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۴ از محل دیوار بنای حرم مطهر جدا شده بود و سپس به موزه آستان قدس رضوی انتقال یافت.

قوچانی به کتاب «گنجینه سکه‌های نیشابور» اشاره کرد و گفت: در این اثر به چگونگی کشف مجموعه‏ بزرگ و مهمی از سکه‏‌های طلای اسلامی که بالغ بر 2206 سکه است  پرداخته شده و آنها را در 12 دورۀ تاریخی طبقه‏‌بندی کرده است. از مجموعه‏ این سکه‌ها، تعداد 1800 سکه یا دینار طلا در نیشابور ضرب شده‏‌اند که متعلق به دوره حکومت احمد بن اسماعیل سامانی تا زمان‏ سلطان سنجر سلجوقی است.

وی افزود: در بخش دیگری از این اثر به معرفی حکام و سلاطینی پرداخته شده که سکه‌‏ها به نام آنها و در نیشابور به‏ ضرب رسیده‏‌اند که حدود 21 نفر، از زمان احمد بن اسماعیل‏ سامانی تا سلطان سنجر را شامل می‏‌شود. با توجه به تعداد 1800 سکه‏‏ ضرب نیشابور مشخص نیست که تعداد سکه‌‏های هر یک از حکام چیست. این بخش اگر چه کوتاه است؛ ولی‏ اطلاعات کافی و مناسبی را در اختیار خواننده قرار می‏‌دهد.

پژوهشگر عرصه کتیبه‌خوانی آثار تمدن اسلامی با بیان اینکه بعد از سال 612 آثاری از قرن هشتم هجری پدیدار شد، گفت: آنچه از معماری بنای حرم و کاشی‌های سال 612 می‌توان فهمید اینکه بنای حرم به همین هیئت در قرن ششم وجود داشته و ضمن تعمیر و مرمت کاشی‌های نفیس آن‌ را بر دیوار و در حرم نصب کرده‌اند.

گفتنی است: در پایاین این مراسم از کتاب «احادیث کاشی‌های زرین فام حرم مطهر رضوی» که اخیراً و به صورت مشترک، توسط سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس و بنیاد پژوهش‌های اسلامی منتشر شده است، رونمایی شد.