حجت‌الاسلام مهدی علیزاده، پژوهشگر و معاون گروه فقه و اصول بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، در گفت‌وگو با
خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، در خصوص ارتباط بین فقه و هنر گفت: هنر اسلامی عبارت از آن هنری است که از نظر شکلی و ماهوی مبتنی بر بایسته‌های دینی باشد، دارنده و رساننده معارف اسلامی با اسلوب‌های زيباشناختی جذاب باشد؛ برای مثال، هنرمند خوشنویسی آیه يا حديثی را با مهارت هنری به زيبایی نگارش کند به گونه‌ای که چشم ببننده را نوازش دهد و روح و جانش را آرامش بخشد وی را مجذوب و مونس آن نمايد تا آنجا که پيام آن آيه و حديث در جانش نشيند و در رفتارش تجلی پيدا کند يا خواننده هنرمند خوش صدایی با زيبايی و دلنشينی آن را تلاوت کند و شنوندگان را به سمت و سوی آن سوق دهد تا آنجا که ذهن و روحش را با اثر مرتبط و متأثر سازد.
معاون گروه فقه و اصول بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی با بیان اینکه هنر را به زيبایی تعریف کرده‌اند، هر هنری دارای یک قالب و یک محتوا است، عنوان کرد: مقيد کردن هنر به اسلام به این معنا است که ارتباطی دو جانبه بين هنر و معارف اسلامی برقرار شود به گونه‌ای که هر یک از ديگری تعالی، دلنشينی و زيبايی بيشتری پيدا کند.
علیزاده ادامه داد: برای مثال، شعر قسمی از هنر است. شاعر در قالب‌های شعری شعر می‌سراید، اما آنچه که به شعر او مطلوبیت و جاودانگی می‌بخشد، محتوا است. شاعر در هنر اسلامی قالب شعری را از آرایه‌های ادبی پر می‌کند و برای محتوای شعرش از معارف غنی اسلام بهره می‌گيرد؛ بنابراین در اقدامی دو جانبه، شعرش جاودانه و معارف اسلامی با زيبایی بیشتر بر دل‌ها جای گرفته و فرهنگ‌سازتر می‌شود.
توحید و خدامحوری بودن؛ اساس هنر اسلامی
وی تصریح کرد: بديهی است که هنر اسلامی بر اصولی استوار است. اساسی‌ترین مبانی هنر اسلامی نخست در اصول دین و سپس در فروع آن تبلور یافته که توحيدی و خدامحوری بودن، اين جهانی و آن جهانی بودن و وحيانی بودن معارف آن در شمار مبانی آن است.
پژوهشگر و معاون گروه فقه و اصول بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی اظهار کرد: از این رو، هنر اسلامی مبتنی بر بایسته‌هایی است که شریعت برای سعادت دنیوی و اخروی انسان و جامعه بشری ترسیم ساخته و با مجاهدت انبیا و اوصیای خود ابلاغ کرده است.
اجتهاد در منابع و ادله فقهی توسط فقها برای هنرمندان
وی ادامه داد: فقه در جايگاه تبیین گستره بایسته‌های دینی قرار دارد. فقها با تخصص علمی و تعهد دینی خود در تلاشند تا با اجتهاد در منابع و ادله فقهی بایسته‌ها و نبایسته‌های شرعی را استنباط کنند و در اختیار هنرمندان و متصديان عرصه هنر قرار دهند.
علیزاده عنوان کرد: فقها در اجتهاد، حکمی از جانب خود ندارند و می‌کوشند تا حکم الهی را درباره موضوعات از منابع فقهی کشف کنند؛ برای مثال، فقها می‌کوشند تا با استفاده از منابع و ادله فقهی مشخص سازند که از نظر اسلامی يک هنرمند یا خواننده چه کسی باشد، مرد يا زن، بالغ يا نابالغ با چه کيفيتی بایسته است تا شعر را بخواند یا شعر و لحن وی چه آهنگی داشته باشد يا محتوی آن شعر چگونه باشد.
پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی با بیان اینکه در فقه امامیه اين عقيده وجود دارد که خداوند متعال بی‌نیاز از اعمال و عبادت بندگان است، تصریح کرد: بنابراین اگر همه انسان‌ها مؤمن و عامل به شریعت باشند و تمامی اعمال و تکاليف دینی خود را بدون کاستی انجام دهند يا آنکه تمامی انسان‌ها کافر و منکر به شریعت شوند و هيچ یک از اعمال و تکالیف خود را انجام ندهند، هيچ سود و زیانی به خداوند نمی‌رسد.
وی بیان کرد: آنچه را که خدا حلال يا حرام کرده امری است که در آن سود و زيانی برای انسان و جامعه بشری وجود دارد. نور است که انسان را از تاریکی‌های نادانی می‌رهاند و گستره فکر و اندیشه انسان را به این سو و آن سوی جهان رهنمون می‌سازد.
فقه با پالایش ناپاکی از پاکی‌ها موجب ناب شدن هنر می‌شود
علیزاده با اشاره به اینکه فقه با ترسیم بایسته‌ها و نبایسته‌ها و پالایش ناپاکی‌ها از پاکی‌ها موجب می‌شود تا هنر ناب شده و موجب تعالی شود، نه آنکه موجب ابتذال و تباهی، ادامه داد: هنر با زيبایی‌ها و جاذبه‌های خود هم می‌تواند کاربردی دوگانه داشته باشد، سازنده یا ويرانگر باشد، نشر دهنده خوبیها و زیبایی‌ها يا بدی‌ها و فحشا باشد.
معاون گروه فقه و اصول بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی عنوان کرد: اگر هنرمندی به خدا و قيامت ایمان داشته باشد و بر این عقیده باشد که پس از این جهان، جهانی ديگر است و وی در آن جهان برانگيخته خواهد شد بايد درباره هنر و اعمال هنری خود پاسخگو باشد، می‌کوشد تا اعمال و رفتار هنری وی آنگونه باشد تا علاوه بر بهره‌مندی دنیوی، شامل سعادت اخروی هم شود.
فقه موجب شرعی بودن اعمال و رفتار هنرمند می‌شود
وی در پایان گفت: آنچه مبین شرعی بودن اعمال و رفتار هنری هنرمند می‌شود فقه است. ضرورت ارجاع هنر به فقه و مبتنی بودن هنر بر آموزه‌های فقهی از این جهت است.