سید رضا شیرازی، پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، در این کرسی که با حضور جمعی از پژوهشگران و دو تن از ناقدان برگزار شد، عنوان کرد: اعتبارسنجی روایات بین محدثین دارای روشهای متعددی مانند وثوق سندی، وثوق صدوری، تحلیل متنی و ...  است.

وی ابراز کرد: به نظر می‌رسد روشهای مرسوم اعتبارسنجی که اغلب مبتنی بر بررسی رجالی است، دارای کاستیهایی ذاتی است که با توجه به کمبود شدید منابع رجالی اولیه شیعه و تفاوت مبنایی محدثان اولیه در پالایش احادیث با متأخران، امکان بررسی کامل و همه جانبه احادیث موجود در منابع حدیثی شیعه نیست.

این پژوهشگر تصریح کرد: در راستای بررسی میراث عظیم روایی اهل بیت(ع)، اگر به منابع حدیثی شیعه، احادیثی از معصومین(ع) که در منابع حدیثی سایر مذاهب اسلامی آمده است، اضافه شود، نیاز مبرمی به روش‌های جدید دیده می‌شود، که این روشها باید کشف شود.

وی ادامه داد: پس از وفات شیخ طوسی حدیث شیعه دچار رکودی شد که از قرن 5 تا آغاز قرن یازدهم و ظهور محمدون ثلاث دوّم ادامه داشت؛ از این رو این پنج قرن را می‌توان «دوران فترت» یا «دوران رکود»  حدیث شیعه نامید.

شیرازی با بیان اینکه منابع رجالی شیعه اندک است، تصریح کرد: منابع رجالی موجود برای تحلیل روایات منابع حدیثی شیعی به تنهایی کفایت نمی‌کند؛ بنابراین نیازی شدید به روشی جدید، که قابلیت بررسی میراث عظیم روایی اهل بیت (ع) را دارا باشد، وجود دارد و به ناچار باید راههای دیگری غیر از روش رجالی موجود را کشف کرد.

وی به تبیین مفهوم‌شناسی تحلیل پرداخت و عنوان کرد: مراد از تحلیل یا آنالیز معنایی است که شامل استدلال و استظهار می‌شود. به مجموعه جهد فکری که به کار برده می‌شود «تحلیل» گفته می‌شود. نقلهای نوشتاری، دقیقتر از نقلهای شفاهی است.

پیشینه و منشأ پیدایش تحلیل فهرستی

این پژوهشگر ادامه داد: در اواخر قرن اول و اوایل قرن دوم بنا بر این شد که سنت گفتاری و شفاهی پیامبر اکرم (ص) جمع‎آوری شود از این رو مجموعه‌هایی جمع کردند؛ مقدار کمی از آن نوشتاری و مقدار بیشتری مجموعه‌های گفتاری بود که تحلیلها بر روی آثار گفتاری انجام شد که به صورت رجالی بود. مراد از تحلیل رجالی، کاربرد روشهای فکری برای ارزیابی سنددهی گفتارها به رسول‌الله(ص)است.

وی افزود: شیعیان چون در همان سالها اعتقاد به امام معصوم(ع) و رسول گرامی اسلام(ص) داشتند، با عرضه روایات گفتاری و نوشتاری به ایشان، احادیث را اعتبارسنجی می‌کردند. بنابراین روش تحلیل آنها شبیه به روش موجود در علم کلام و به عبارتی مبتنی بر علم و یقین بود.

شیرازی به مبنای تحلیل روایت نزد قدما اشاره کرد و گفت: در تحلیل روایت و رساندن روایت به امام صادق(ع) سه روش در نزد قدما وجود داشته است. تحلیل رجالی، تحلیل فهرستی و در نهایت تحلیل مشایخی که زیر مجموعه فهرستی است.

در پایان این جلسه سید علی دلبری دانشیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی و حجت الاسلام مهدوی راد استاد دانشگاه تهران، به نقد موضوع این کرسی پرداختند.