جناب آقای اخوان آیا در کتاب شهر اسلامی دوستدار کودک، به دنبال ارائه راهکارهایی برای بهبود فضای شهری در ارتباط با کودکان بوده‌اید؟
کتاب «شهر اسلامی دوستدار کودک»، تحقیقی درباره شهر دلخواه کودکان، کیفیت تربیت و حقوق آنان از دیدگاه اسلام و نظریه‌پردازان عرصه جامعه‌شناسی شهری است. از دیگر مباحث کلی این پژوهش، پرداختن به وضعیت شاخص فضاهای مناسب کودکان در شهر مشهد و ارائه راهکارها و پیشنهادهای مناسب برای جبران کمبودهاست؛ با معیار ما نویسندگان این اثر علمی- میدانی، ساخت شهر مناسب کودک بر پایه اصول و مبانی اسلامی، یکی از بهترین شیوه‌هایی است که شایستگی جهانی‌شدن را دارد.
در این اثر سعی شده، بر اساس سرفصل‌ها، نظریه‌های شهرسازی برای کودک از دیدگاه اسلام و قرآن تبیین شود و به این نکته اشاره گردد که شهرها چه معایبی برای راحتی و آسایش کودکان دارند. درواقع، این اثر از معدود کارهایی است که در این موضوع کارشده است و می‌توان آن را مطالعه‌ای نو و بدیع دانست. از منظر اسلام درواقع شهرها باید به‌گونه‌ای ساخته شوند که تمام افراد جامعه از آن بهره‌مند شوند و در آرامش و آسایش زندگی کنند. همان‌گونه که در روایاتی از معصومین (ع) به تربیت فرزند از کودکی و حتی از دوران جنینی توجه شده است، ما نیز باید در ساخت شهرها تغییراتی به وجود بیاوریم و از امکاناتی استفاده کنیم تا تمام مردم افراد جامعه به‌ویژه کودکان از آن بهره‌مند شوند.
جناب اخوان می‌خواهم بدانم آیا منظور نظر شما مشارکت دادن کودکان در امر مهم شهرسازی است؟
احترام به کودک و مشارکت او در تمام‌کارها حتی در شهرسازی و مشورت با آنان، امری لازم و ضروری است؛ بهترین شهر، شهری است که کودک در تئوری‌های شهرسازی آن سهم داشته باشد. درواقع، خواسته‌ها در ارتباط با مفهوم شهر، باید از طرف کودکان باشد و عملیاتی کردن این خواسته‌ها با بزرگ‌سالان است. ساخت این شهر موردتاکید اسلام است و نظریه های علمی، این مهم راتایید می کنند. نسخه اسلامی شهر کودک در تمام جوامع می‌تواند پیاده شود و برای پرداختن به این مهم، باید به مسائل بومی و محیطی توجه شود؛ در این صورت است که این شهر اسلامی می‌تواند جهان‌شمول و در کشورهای اروپایی نیز پیاده شود.
جناب آقای دکتر، شما یکی از نویسندگان کتاب شهر اسلامی دوستدار کودک هستید، به نظر شما آیا می‌توان این‌گونه گفت که محیط شهری بر شخصیت کودکان تأثیرگذار است؟
کودکان شهروندانی هستند که آینده شهر و کشور را می‌سازند و اگر بخواهیم در آینده، شهروندانی آشنا با حقوق شهروندی داشته باشیم، باید از هم‌اکنون شهر را برای کودکان فراهم کنیم. کودکان به‌عنوان مهم‌ترین و درعین‌حال آسیب‌پذیرترین گروه جامعه، می‌بایست از طریق مطرح‌شدن نظریه شهر دوستدار کودک، بیشتر موردتوجه قرار داشته باشند. کودکان و نوجوانان با عنوان اعضای جامعه ما، با مجموعه‌ای از خواسته‌ها و نیازهای خاص خود، استفاده‌کنندگان محیط ساختگی ما هستند. این فضاها بخش عمده‌ای از زمان و محیط زندگی روزمره ساکنان ازجمله کودکان و نوجوانان را به خود اختصاص می‌دهند که می‌تواند بر برداشت‌ها و کنش‌های آتی آن‌ها و درواقع شخصیتشان تأثیرگذار باشد.
کتاب شهر اسلامی دوستدار کودک، چگونه به‌عنوان یک پژوهش توسط شما و همکارتان در دستور کار قرار گرفت؟
با توجه به اهمیت این موضوع، «شهر اسلامی دوستدار کودک» را موضوع پایان‌نامه ارشد و دکترا انتخاب کردم که مورد تایید مسئولین بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی نیز قرار گرفت و به‌عنوان یک طرح مطرح شد؛ بر همین اساس کار پژوهش این اثر از سال 93 آغاز و تا 97 ادامه داشت که پس از طی کردن مراحل چاپ، در سال جاری به زیور چاپ آراسته شد.
بررسی آخرین سرشماری جمعیت شهر مشهد در سال 95، به ما نشان می‌دهد که 25 درصد جمعیت این شهر را کودکان تشکیل می‌دهند؛ ازآنجایی‌که شخصیت کودک از همان آغازین روزهای زندگی و در دوران کودکی شکل می‌گیرد و محیط پیرامون بر شکل‌گیری شخصیت کودک بسیار تأثیرگذار است؛ بر همین اساس چندین طرح و مقاله ارائه کردیم که در قالب کتاب «شهر اسلامی دوستدار کودک» ارائه شد.
شهر دوستدار کودک نظریه و طرحی است که از طریق یونیسف در سال 2007 تعریف و شاخص‌های آن برای نخستین بار دریکی از شهرهای استرالیا بانام بندینگو پیاده‌سازی شد؛ ازاین‌رو، این شهر به‌عنوان اولین شهر دوستدار کودک به دنیا معرفی شد؛ به دنبال این اقدام و با همکاری یونیسف، این طرح دریکی از شهرهای ایران بانام «Hوز» که در جنوب استان فارس قرار دارد اجرا و به‌عنوان شهر دوستدار کودک معرفی شد.
آقای دکتر، اگر بخواهید شهر اسلامی دوستدار کودک را تعریف کنید، چگونه مفهومی ارائه می‌کنید؟
«شهر اسلامی دوستدار کودک»، به معنی شنیدن صدای کودک و مشارکت او در برنامه‌ریزی‌های محلی و محلات و پس‌ازآن تعمیم در کل شهر است. این‌که کودکان در برنامه‌ریزی‌های شهری مشارکت داشته باشند.
ما در برنامه‌ریزی‌های شهر اسلامی، شاخص‌های که از طریق یونیسف طراحی‌شده بود و کمتر قابلیت اجراشدن در شهرهای اسلامی را داشت، توانستیم در این کتاب بومی‌سازی کنیم. در شهر مقدس مشهد، فضاهای تفریحی زیادی برای کودکان داریم که ازجمله آن‌ها می‌توان به محیط‌هایی همچون، کبوترانه و شهربازی معارفی در حرم مطهر رضوی اشاره‌کنیم که تلاش‌هایی هستند درراه تحقق ایده شهر اسلامی دوستدار کودک. این کتاب، نقطه شروعی برای عملیاتی و بهتر کردن فضای شهر مشهد برای کودکان است. در فصل پنجم این اثر، با عنوان «راهکارهای آماده‌سازی فضاهای شهری برای کودکان» طرح‌ها و پیشنهادهای عملیاتی کردن این شهر اسلامی ارائه داده‌شده است که توصیه می‌کنیم تا همه متصدیان امر شهری، آن‌ها را مطالعه کنند.