یک باستان شناس گفت: آستان قدس رضوی یک گنجینه بزرگ علمی- فرهنگی و هنری است و برخورد با این گنجینه عظیم باید متین و وزین باشد.
مهندس رجبعلی لباف خانیکی، در نشست تخصصی «گنبد مطهر معماری و هنر اسلامی»، که به همت بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، با حضور جمعی از کارشناسان و محققان برگزار شد، به تبیین شیوه معماری و گنبد حرم امام رضا(ع) پرداخت و عنوان کرد: فسلفه، خاستگاه و سیر تکامل گنبد، صد در صد تابع سبک های معماری است.
وی تصریح کرد: نخستین گنبدی که بر فراز گوشواره‌ها و فیل گوش‌ها استوار شد، در «چار طاقی بازه هور» بوده است. این بنا بر اساس اسناد تاریخی موجود و البته کاوش‌های باستان‌شناسی قدیمی‌ترین چهارطاقی ایران است که در دوره اشکانیان بنا شده است. بنای سنگی بازه هور کهن‌ترین گنبد جهان محسوب می‌شود و نخستین اثر ثبت ملی شده خراسان رضوی نیز به شمار می‌رود.
این باستان شناس اظهار کرد: در اواخر دوره اشکانی، نخستین گنبد به این شیوه در خراسان ساخته شد. این شیوه در اواسط دوره سامانی در فیروزآباد فارس به کمال شکل گرفت، کمی تکامل یافت و گوشواره‌ها در سازه ایجاد شد.
وی، با بیان اینکه در ایران 5 سبک معماری با نام‌های پارسی، پارتی، خراسانی، رازی و آذری وجود دارد، عنوان کرد: دو سبک رازی و آذری، دارای خصوصیات و ویژگیهای خاصی است.در این نوع از معماری ظاهر و باطن بنا یکی است.
لباف خانیکی افزود: گنبدها در سبک معماری رازی، ممکن است یک پوش باشند مانند گنبد سنگ بست و یا دو پوش باشند که در این صورت پیوسته و یا گسسته نزدیک هستند.گنبد سنگ بست در خراسان از برجستگیهای سبک معماری رازی است و از مشخصه‌های این بنا صادق بودن آن است. نازک کاری و روکاری ندارد و گنبد روی ساقه می‌نشیند.
این باستان شناس، به معماری سبک آذری اشاره و تصریح کرد: در شیوه معماری آذری می‌توان به بنایی همچون مقبره گنبد سلطانیه زنجان اشاره کرد. کاشی کاری روی گنبد ویژه این سبک از معماری است.
وي در ادامه با اشاره به اينكه كهن‌ترين سازه‌ي معماري مشهد حرم امام رضا(ع) است، خاطر نشان كرد: از جمله آثار تاريخي شهر مشهد می‌توان به گنبد خشتي، مسجد جامع گوهرشاد، مقبره‌ي پيرپالان دوز، مدرسه‌ي پريزاد، مدرسه‌ي ميرزا جعفر و مدرسه نواب اشاره کرد.
لباف خانیکی اضافه کرد: قوام‌الدین شیرزای از معماران مشهور زمان تیموری، به دستور گوهرشاد خاتون، مسجد گوهرشاد را در حرم مطهر رضوی ساخت.قوام الدین آگاه از قواعد مرتفع کردن بود و در ساخت این مسجد سعی کرد، بنای این مسجد، گنبد حرم امام رضا(ع) را تحت شعاع قرار ندهد.