دکتر علی جان سکندری پژوهشگر بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی با اشاره به سالروز واقعه 17 شهریورماه سال 57 اظهار کرد: واقعه خونین هفده شهریور ۱۳۵۷ به جمعه سیاه معروف شده است که در آن تظاهرات مردم تهران توسط نیروهای نظامی ارتش شاهنشاهی به خاک و خون کشیده شد و گروه زیادی از مردم به شهادت رسیدند و یا زخمی شدند.
وی بابیان اینکه چند عامل در پدید آمدن جمعه سیاه نقش داشتند گفت: نطفه عطف این واقعه اسفناک از روزهایی بسته شد که شریف امامی نخست‌وزیر دولت ، روی کارآمد و دستور هجوم و کشتار مردم را صادر کرد.
این پژوهشگر دیگر عامل را راهپیمایی عید فطر در تاریخ سیزدهم شهریور سال ۵۷ ذکر کرد و افزود: مردم تهران به امامت شهید آیت‌الله دکتر محمد مفتح نماز عید فطر را در قیطریه برگزار کرده و پس‌ازآن طی یک راهپیمایی میلیونی گسترده خواستار برقراری حکومت اسلامی به رهبری امام خمینی ( ره) هستند.
وی همچنین خاطرنشان کرد: عامل سوم را می‌توان تظاهرات ۱۶ شهریور دانست؛ روحانیت مبارز ایران در اعتراض به کشتارهای فجیع رژیم شاه در تهران و شهرهای دیگر، روز پنجشنبه ۱۶ شهریور را روز عزای عمومی و تعطیل اعلام کردند.
سکندری تصریح کرد: با توجه به این عوامل صبح روز ۱۷ شهریور درحالی‌که اکثر مردم از اعلام حکومت‌نظامی بی‌خبر بودند، چون روزهای گذشته در میدان شهدا (ژاله سابق) اجتماع کردند تا راهپیمایی دیگری را ترتیب دهند، اما با نظامیانی مواجه شدند که میدان و خیابان‌های اطراف را در محاصره خود داشتند، زنان در نزدیکی میدان و مردان کمی بافاصله از میدان نشسته بودند و شعارهای انقلابی سرمی‌دادند، تا راهپیمایی خود را آغاز کنند، ناگهان مأموران بی‌رحمانه به سویشان حمله کردند؛ مردم که انتظار چنین قساوتی نداشتند، شجاعانه در مقابل رگبار گلوله‌ها ایستادند و درحالی‌که شعار مرگ بر شاه و درود بر خمینی بر لب داشتند به خون خود غلتیدند.
وی ادامه داد: سایر مردم که از صحنه دور بودند، مجروحین را با خود حمل کرده و بر سر راه خود بانک‌ها، سینماها، فروشگاه‌های کوروش، اتوبوس‌ها، و ماشین‌های دولتی و نظامی را به آتش کشیدند. درگیری تا بعدازظهر آن روز ادامه داشت و براثر آن بیش از 4 هزار نفر شهید و صدها نفر دیگر نیز مجروح شدند.
پژوهشگر بنیاد افزود: باید یادآور شد که 9 دی‌ماه مشهد دقیقاً همین اتفاقات صورت گرفت. پس از جریان هجوم وحشیانه مأموران رژیم شاه به تظاهرات میلیونی مشهد ، مردم خودجوش به مراکز دولتی هجوم آوردند.
وی اضافه کرد: این حادثه وحشیانه بازتاب گسترده‌ای در بین مردم داشت هم‌زمان با تهران در شهرهای آبادان، اهواز، شیراز، مشهد، قزوین، جهرم، کازرون، تبریز، کرج، کرمانشاه و قم حکومت‌نظامی اعلام شد و مقررات عبور و مرور و منع تجمعات مردمی به اجرا درآمد. در همان روز چندین نفر از شخصیت‌های مبارز روحانی و غیرروحانی دستگیر شدند.
سکندری گفت: حضرت امام (ره) پس از فاجعه هفده شهریور، پیامی به همین مناسبت به هم‌وطنان مظلوم ایران فرستادند و در این پیام با محکوم کردن اعمال وحشیانه رژیم، فرمودند:«شما ای ملت ایران که تصمیم گرفته‌اید خود را از شر رژیم شاه خلاص گردانید، در رفراندومی که در عید فطر و چهارم شوال در برابر ناظران سراسر جهان انجام دادید، به دنیا نشان دادید که رژیم شاه جایی برای خود در ایران ندارد...».
وی همچنین خاطرنشان کرد: واقعه خونین این روز بازتاب‌های نیز در پی داشت که مواردی همچون متزلزل شدن اراده سیاسی رژیم دوم شاه مجبور به تغییر شیوه سیاسی شد و سرانجام اقدام به حکومت‌نظامی کرد اشاره کرد.در گزارش شهدای این روز آمده است:«فرمانداری نظامی تهران آمار ۸کشته و ۲۰۵ مجروح را تأیید نمود اما از سوی انقلابیون اعلان داشتند که در این روز بیش از ۴۰۰۰ نفر کشته‌شده‌اند و تعداد کسانی که تنها در میدان ژاله جان‌باخته‌اند ۵۰۰ نفر است اما سال‌ها بعد با مطالعات پژوهشی تعداد کشته‌شدگان ۱۷ شهریور را ۸۸ نفر ذکر می‌کند که ۶۴ نفر آن‌ها در میدان ژاله کشته شدند».
این پژوهشگر همچنین اظهار کرد: گسترش و توسعه مبارزات مردمی و به دنبال آن كشتار بی‌سابقه مردم توسط رژیم پهلوی در روز ۱۵شهریور ۵۷ سبب شد كه جراید و رسانه‌های خارجی چون روزنامه "لوموند"
"نیوزویك"مجله هفتگی "گاردین"مجله هفتگی"اكونومیست" با تأمل بیشتری حوادث و تحولات ایران را تجزیه‌وتحلیل كنند.