دکتر علی اکبر ولایتی، چهارشنبه یازدهم بهمن سال جاری، در نشستی که با حضور دکتر محمد مهدی طهرانچی معاون علمی آستان قدس رضوی، حجت الاسلام و المسلمین مرویان حسینی مدیر عامل بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی و جمعی از پژوهشگران این مرکز برگزار شد، به مباحثی درباره تمدن اسلامی و  تبیین نقش مسلمانان در شکل‌گیری این تمدن پرداخت.

وی با تعریف تمدن و فرهنگ و شباهت‌ها و تفاوت‌های این دو مقوله، تصریح کرد: فرهنگ، نتیجه معنوی و تمدن حاصل مادی تفکر انسان به شمار می رود. جنس فرهنگ معنوی و جنس تمدن مادی است.

دکتر ولایتی، با بیان اینکه هر قومی که فرهنگ دارد، لزوماً از تمدن برخوردار نیست، تصریح کرد: برای نمونه اقوامی که در جنگل‌های آمازون زندگی می‌کنند از فرهنگ برخوردارند اما دارای تمدن نیستند. فرهنگ شامل مجموعه سنت‌ها، باورها، عقاید و... است.

ولایتی تصریح کرد: هر تعریفی از فرهنگ و تمدن داشته باشیم این نتیجه حاصل می‌شود که مسلمانان دارای تمدن بوده‌اند. این مسئله برای غربیان نیز اهمیت دارد. آنان می‌خواهند بدانند تمدن ما در گذشته چه بوده است و مسلمانان نیز تشنه این هستند که بدانند در گذشته چه داشته‌اند.

مشاور رهبر انقلاب در امور بین‌الملل، افزود: به جرئت می‌توان گفت که در هیچ‌یک از ادیان و مکاتب به اندازه اسلام، بر کسب معرفت و آگاهی یا دانش‌اندوزی و ژرف‌نگری در زندگی تأکید نشده است.

وی در ادامه با معرفی کتاب «پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران»، اظهار کرد: این کتاب نگاهی علمی و مستند به زمینه‌ها، اهداف و روند شکل‌گیری فرهنگ و تمدن اسلام و ایران دارد. در این اثر، پس از مقدمه‌ای مفید، به شرح برخی کلیات، از جمله بنيادهاى مفهومى و زمينه‌هاى تاريخى و عصر دعوت و فتوحات، پرداخته شده و در بخش دوم، زمينه‌هاى شكل‌گيرى تمدن اسلامی را شرح می‌دهد. مطالب مندرج در این بخش به مطالبی همچون جايگاه علم و دانش و تاريخ كتابت در فرهنگ و تمدن اسلامى، انتقال علوم و جذب دانشمندان به جهان اسلام، نهضت ترجمه و مراكز علمى در تمدن اسلامى، اشاره دارد.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، در ادامه به نقش ائمه اطهار(علیهم السلام) در پیدایش تمدن اسلامی اشاره کرد و افزود: تمدن اسلامی بر اساس تئوری سازی است و ائمه اطهار (علیهم السلام) نیز تئوری‌سازی تمدن اسلامی را بر عهده داشتند. کاری که ائمه اطهار(ع) در تمدن کردند، تئوریزه کردن تمدن الهی بود.

دکتر ولایتی خاطر نشان کرد: تفاوت تمدن اسلامی و تمدن غرب، همانند تفاوت تمدن الهی و مادی است. منشا تمدن الهی یا الهیات تمدنی، اسلام و پیشوایان اسلام هستند. امام رضا(ع) در مناظراتشان با فرق  و مذاهب گوناگون همچون زرتشتیان، یهودیان و... می‌خواستند راه روشنی از اسلام ناب را برای مردم ارائه کنند.

وی همچنین به عرفان و تصوف اشاره کرد و گفت: عرفان سرشاخه پیوند خورده به تشیع است. هیچ مکتب عرفانی نیست که حضرت علی(ع) را به عنوان رأس مقتدایان عالم عرفان ندانند.

بخش پایانی نشست، ارائه پرسش‌های پژوهشگران و بیان پاسخ از سوی دکتر ولایتی بود.