سید محسن ناجی نصرآبادی، معاون پژوهشی و برنامه‌ریزی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، امروز چهارشنبه ۵ اردیبهشت در همایش بین‌المللی قاضی سید نور الله شوشتری، به ارائه گزارشی از احیا و تصحیح کتاب «مجالس المؤمنین» قاضی شوشتری پرداخت.
وی در آغاز سخنان خود گفت: کتاب ارزشمند مجالس المومنین را سالهای متمادی در دست علما داشتیم و این کتاب ۵ مرتبه در ایران و هند منتشر شد. بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی در زمان تولیت حضرت آیت الله واعظ طبسی تصمیم به احیای این کتاب گرفت .برای رسیدن به این منظور ابتدا نسخه شناسی این اثر دنبال شد و ۲۵۰ نسخه در کتابخانه‌های مختلف ایران، هند و دیگر کشورها شناسایی شد. اهمیت این کتاب باعث شیوع و استنساخ کتاب در جهان شده بود.
این محقق افزود: احیای تراث متون فارسی و عربی گاه مشکل می شود، یک زمان وقتی است که از کتاب مورد نظر یک نسخه منحصر موجود باشد و یک زمان وقتی است که نسخ متعددی از کتاب وجود داشته باشد. برای احیای کتاب مجالس المومنین در گروه تصحیح متون بنیاد پژوهش های آستان قدس نسخه های مختلف جمع آوری و پس از آن کار کارشناسی درباره نسخه ها شروع شد. حدود ۱۰ نسخه درجه یک مجالس المؤمنین ملاک کار قرار گرفت و در نهایت نسخه ۱۰۱۰ کتابخانه مجلس مبنای کار و استنساخ قرار گرفت.
معاون پژوهش بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی گفت: این کار در سال ۱۳۷۰ شمسی شروع شد و پژوهشگرانی کار مقابله نسخ را انجام دادند و بعد مستند سازی آثار ادامه پیدا کرد.
ناجی نصرآبادی اظهار کرد: مجالس المؤمنین یک نوع تذکره است و در آن شرح حال دانشمندان، علما، فیلسوفان و متصوفه جمع آوری شده و بعد شواهدی از آثار و نوشته های آنها را بیان می کند. از جنبه ادبی مجالس المومنین در مقایسه با تذکره های فارسی از جمله عرفات العاشقین که از مهم ترین تذکره های فارسی است، بسیار بالاتر است، یکی از دلایل این موضوع آن است که قاضی شهید از منابع بی شماری استفاده کرده که امروز موجود نیستند و از منابع درجه اول اهل تسنن و همچنین منابع کهن شیعی هستند.
وی خاطرنشان کرد: نکته دیگر که در تصحیح مجالس المؤمنین قابل توجه است این است که در بسیاری از نسخه ها، حواشی متعددی از خود مولف، فرزندان و علما وجود دارد. دوستان ما تمام این حواشی را شناسایی و استنساخ کردند. مستند کردن، اعراب گذاری بسیاری از اسماء، تهیه یک فهرست تفصیلی برای راحتی کار مراجعه کنندگان از دیکر کارهای انجام شده درباره این کتاب است. این کتاب در سال ۸۴ در ۷ مجلد منتشر و کتاب سال حوزه علمیه معرفی شد.
معاون پژوهش بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی با اشاره به این که مشغول آثار دیگری درباره قاضی شهید و یا از خود ایشان هستیم، افزود: تصحیح «احقاق الحق» نیز در بنیاد پژوهش های آستان انجام شد و جلد اول آن اواخر تابستان منتشر می شود.
ناجی نصرآبادی در ادامه درباره نکات مغفول درباره آثار و شخصیت قاضی نور الله شوشتری، گفت: قاضی غریبانه زیست و مظلومانه شهید شد. درباره این شخصیت جای کار بسیاری وجود دارد. در یک دوره، قاضی شهید نسخه هایی از کتابخانه آستان قدس را که مهمور به مهر کتابخانه بود، در هند پیدا کرد، ایشان این نسخه ها را خریداری کرد و به کتابخانه آستان قدس برگرداند.
این محقق ادامه داد: بحث دیگر نامه های قاضی به افراد مختلف و نامه های دیگران به ایشان است. مثل نامه ای که به شیخ بهایی می نویسد و از سختی سفر به هند و همچنین در نامه دیگری درباره اکبرشاه سخن می گوید. در بحث تقیه و برخی مسایل فقهی نقطه نظرات قاضی شهید نیز جای کار وجود دارد.
معاون پژوهش بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی گفت: بحث مهم دیگر کتابخانه قاضی شهید و شناسایی آثاری است که به آنها دسترسی داشته است و این کار درباره بسیاری از علما انجام شده است.
وی در پایان گفت: علامه بسیاری از کارها را خود به تنهایی انجام می دادند، استنساخ می کردند و شروح متعدد می نوشتند، از جمله شرح ایشان بر تفسیر روض الجنان که در حال حاضر وجود دارد. در مورد شیوه نظم و نثر و ادب قاضی شهید نور الله شوشتری نیز حرف بسیار است.