بر پایۀ اسناد تاریخی، هفتم رمضان سال 201 هجری قمری برابر با 13 فروردین 196 هجری خورشیدی، نامۀ ولایتعهدی از سوی مأمون خلیفۀ عباسی به امام هشتم (علیه السلام) ابلاغ شد و بیعت کبری از سوی درباریان و گروهی از عباسیان با ایشان انجام پذیرفت.
به همین مناسبت امروز هفتم رمضان، چهار اثر دربارۀ ولایتعهدی امام رضا (علیه السلام) به مخاطبان محترم معرفی می‌شود.
اثر نخست؛ کتاب مراسم بیعت با امام رضا(علیه السلام) ، نوشته علی سعد النجفی و ترجمه دکتر محمد تقدمی صابری است که برای اولین برای در سال 1387 و در قطع رقعی به چاپ رسید و تا کنون سه بار تجدید چاپ شده است.
بیعت ولایتعهدی امام علی بن موسی الرضا(علیه السلام) به سان یکی از حساس‌ترین و گاه شگفت‌ترین رخدادهای تاریخ اسلام، تاکنون دستمایۀ پژوهش و نگارش پژوهشگران و نگارندگان بسیاری بوده است، که هر کدام این گزاره را به گونه‌ای نگریسته‌اند و آن را از زاویه‌ای کاویده‌اند. کتاب مراسم بیعت با امام رضا(علیه السلام) نیز پس از ارائه فصلی در پیرامون بیعت و تاریخ، دگرگونی‌های و چگونگی آن در اسلام در فصلی دیگر بیعت ولایتعهدی امام رضا (علیه السلام) و تاریخ، آیین و روش آن را بر رسیده است بی آنکه به کندوکاو این رویداد و نیات نهفته در پس آن بپردازد .
اثر دوم؛ کتاب ولایتعهدی امام رضا(علیه السلام) ، نوشته دکتر سید محمد مرتضوی است که برای اولین بار در سال 1385 و در قطع وزیری به چاپ رسیده و تا کنون در 3 نوبت تجدید چاپ شده است.
در باور شیعه ، امام معصوم (علیه السلام) را خداوند برگزیده و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) او را به مردم شناسانده است . حضرت علی بن موسی الرضا (علیه السلام) ، هشتمین امام شیعیان ، پس از شهادت پدر بزرگوارشان به سال 183 هجری قمری عهده دار امامت و رهبری اسلامی گردیدند. از جمله رویدادهای مهم دوران امامت آن حضرت، اعلام واگذاری ولایتعهدِی مأمون به ایشان است.
این کتاب می کوشد تا با توجه به اسناد و مدارک تاریخی، هدف‌های پنهانی مأمون از این اقدام تبلیغی و واکنش امام رضا (علیه السلام) را نسبت به آن بررسی کند.
اثر سوم؛ کتاب ولایه العهد للامام الرضا (علیه السلام)، نوشته علی محمد علی دخیل است که برای اولین بار در سال 1392 در قطع رقعی و به زبان عربی منتشر شد. این کتاب در سال 1393 به عنوان برگزیده هفتمین جشنواره کتاب سال رضوی مفتخر گردید .
کتاب ولایه العهد للامام الرضا (علیه السلام)، خوشبویه دیگری از خوشبویه‌های مهر است که عنایت ولایت عظمای الهی آن را ارمغان کرده و در دل مؤمنی رخنه می‌کند که دلباخته خاندان آل طه(صلی الله علیه و آله و سلم) است. این کلک به کار افتاده تا فضائل، خصائص و امتیازاتی را واگویه کند که خدای عز و جل به بهترین، عزیزترین و محبوب‌ترین بنده خود ارمغان کرده است که بی‌گمان امام علی بن موس الرضا (علیه السلام) از شمار ایشان است. صفحات، سطرها و واژگان این کتاب، همگی در مقدماتی بایسته جای گرفته از بهر شناخت امامان حق و هدایت تا یک مسلمان باورمند به ولایت ایشان و رهرو راه آنان که آموزه‌های زندگی خویش را از آنان می‌ستانَد و آنان را می‌شناسانَد و به دفاع از آنان برمی‌خیزد، مؤمنی گردد تصدیق‌کننده آیات الهی و احادیث نبوی و فراگیرنده عروة الوثقی و متوسّل به ریسمان استوار الهی که راه راست را می‌پوید.
چهارمین کتاب، از آثاری است که در سال 1393، توسط بنیاد پژوهش‌های اسلامی به چاپ رسیده است. عنوان کتاب، «تدبیر امام رضا (علیه السلام) در برابر سیاست مأمون» و نویسندۀ آن حجت الاسلام رضا وطن‌دوست است.
در زندگی امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) فصلي درخشان به نام سيرۀ سیاسی وجود دارد که بسی قابل توجه می نماید. اين اثر که پژوهشي مسئله محور است و از سياست آن امام در تعامل با حکومت عباسي گفت وگو می‌کند، به پرسش‌های زیر پاسخ داده است:
- انگيزۀ پيدا و پنهان مأمون براي دعوت از امام رضا (علیه السلام) به مرو چه بود؟
2. با اینکه امام سزاوارترين مردم به زمامداري بر جامعة اسلامي بود، از چه روي پيشنهاد مأمون را مبني بر پذيرش خلافت رد کرد؟
- با وجود اینکه امام خلافت پيشنهادي مأمون را رد کرد، چرا ولايتعهدي او را پذيرفت؟
کتاب «تدبیر امام رضا (علیه السلام) در برابر سیاست مأمون» در قطع رقعی با شمارگان 1000 نسخه توسط بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی به چاپ رسیده و در معرض علاقه مندان قرار گرفته است.