شاخه‌ها سر فرود می‌آورند و گل‌ها می‌شکفند و پیچش اسلیمی‌ها چشم را می‌نوازد و ابتدا و انتهای خلقت را تداعی می‌کند. هر كاشی و سنگی كه بر دیوارهای حرم جای گرفته، نشان از عشق و ارادت مردمانی از این سرزمین به مولا و آقایشان حضرت رضا(علیه السلام) دارد. همه این زیبائی‌ها توجه و تامل بیشتری را می طلبد.
بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی در همین راستا به منظور پر کردن گوشه‌ای از خلاءهای موجود در حوزه مطالعات هنر و معماری حرم رضوی، کتاب «تزیینات معماری بارگاه حضرت رضا(علیه السلام)» را منتشر و روانه بازار نشر کرده است. به همین بهانه با دکتر میثم جلالی پژوهشگر گروه انقلاب و تمدن نوین اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی و نویسنده این کتاب، هم کلام می‌شویم.

• لطفا از خودتان و سابقه کاری‌تان در مجموعه آستان قدس رضوی بگویید.
فارغ‌التحصیل دکتری رشته باستان‌شناسی هستم و از سال 1388 با این مجموعه بزرگ موقوفاتی همکاری می‌کنم. البته قبل از آن هم به موزه آستان قدس رضوی رفت و آمد داشتم، اما فعالیت جدی‌ام از سال 88 به عنوان کارشناس پژوهش موزه در این مجموعه آغاز شد. البته در سمت‌های کارشناس پژوهش سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی (به مدت یک سال) و کارشناس تزئینات وابسته به معماری اداره پژوهش و معرفی آثار معاونت امور موزه‌های این سازمان (حدود سه سال) نیز کار کردم. علاقه خاصی که به پژوهش دارم موجب شد از آبان ماه سال 1393 به گروه هنر و معماری اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی بپیوندم. البته در آن زمان این گروه تازه تأسیس بود که بعد با چند گروه دیگر ادغام شد. از این رو در حال حاضر در گروه انقلاب و تمدن نوین اسلامی بنیاد، در حال انجام وظیفه هستم.

• چطور شد که کتاب «تزیینات معماری بارگاه حضرت رضا(علیه السلام)» را تألیف کردید؟
کتاب «تزیینات معماری بارگاه حضرت رضا(علیه السلام)» مجموعه‌ ارزشمندی است که با هدف پر کردن گوشه‌ای از خلاءهای موجود در حوزه مطالعات هنر و معماری حرم مطهر رضوی آماده‌سازی شده است و همچنین تلاش دارد تا قسمتی از نیازهای پژوهشی محققان را پاسخ ‌گوید.

• از ویژگی های این کتاب بگویید.
این اثر، نتیجه دو سال کار پژوهشی، میدانی، سندی و کتابخانه‌ای فشرده تعدادی از پژوهشگران هنر و معماری اسلامی است. در کتاب حاضر به رغم تمام تنگناها و محدودیت‌ها، سعی شده تا با تکیه بر مطالعات و بررسی‌های میدانی، انبوهی از اطلاعات بکر و روزآمد جمع‌آوری و با دقت علمی بالا تدوین و تألیف شود. این اثر به صورت نفیس، تمام رنگی بر روی کاغذ گلاسه و در 464 صفحه تهیه و تدوین شده و در اختیار هنر دوستان و علاقه‌مندان قرار گرفته است.

• کتاب « تزئینات معماری بارگاه حضرت رضا(علیه السلام)» در چند فصل تنظیم شده و به چه مباحثی می‌پردازد؟
این اثر شامل 9 فصل است که در هر فصل یکی از تزیینات معماری حرم رضوی با موضوعات مرتبط با آن بررسی و معرفی شده است. این تزیینات شامل گچ‌بری، کاشی‌کاری، نقاشی، حجاری، منبت‌کاری، مقرنس و کاربندی است. در فصل نخست کلیات گچ‌بری، پیشینه گچ‌بری در مشهد و در نهایت تزیینات گچ‌بری حرم امام رضا(علیه السلام) مورد بررسی و معرفی قرار گرفته است؛ و فصل دوم به معرفی کاشی‌کاری‌های دوره‌های مختلف تاریخی و شاخص‌ترین آثار برجای مانده از آنها در حرم امام رضا(علیه السلام) پرداخته است. در فصل سوم این اثر کتیبه‌نگاری در بارگاه رضوی به چهار دوره تقسیم می‌شود و بر این اساس به تجزیه و تحلیل ویژگی‌های هر دوره پرداخته می‌شود.
یکی از تزیینات عمده در حرم امام رضا(علیه السلام) حجاری است که موضوع فصل چهارم این کتاب است. تزیینات نقاشی در حرم امام رضا(علیه السلام) موضوعی است که تاکنون کمتر به آن پرداخته شده و فصل پنجم کتاب را این موضوع در بر می‌گیرد. یکی از تزیینات ظریف به کار رفته در حرم رضوی، منبت‌کاری است که در فصل ششم به پیشینه و جایگاه این هنر در حرم مطهر پرداخته شده است. هنر مقرنس و کاربندی در حرم رضوی، آخرین هنری است که در این کتاب مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است و در نهایت فصل هشتم و نهم کتاب به مفهوم و چگونگی نمود حکمت و زیبایی در تزیینات معماری حرم امام رضا(علیه السلام) اختصاص دارد.

• این کتاب ارزشمند در یازدهمین جشنواره بین‌المللی کتاب سال رضوی، به عنوان اثر برگزیده انتخاب شده است، در این خصوص توضیح دهید.
بله.کتاب «تزیینات معماری بارگاه حضرت رضا(علیه السلام)»، در یازدهمین جشنواره بین‌المللی کتاب سال رضوی، که با حضور تولیت آستان قدس رضوی و جمعی از مسئولان این مجموعه برگزار شد، عنوان اثر برگزیده را از آن خود کرد. نگاه مثبتی به این جشنواره دارم اما معتقدم کارهای فرهنگی بنیادین بیشتری باید در کشور صورت بگیرد. در این بین آستان قدس رضوی پتانسیل زیادی دارد تا در این عرصه به شکل پر رنگ‌تری ورود پیدا کند. همان‌طور که می‌دانیم رهبر معظم انقلاب در حکم خود به تولیت آستان قدس رضوی، بر روی محور معرفی و حفاظت از هنر و معماری حرم مطهر رضوی تأکید داشتند و تولیت آستان قدس رضوی نیز به موضوعات فرهنگی و پژوهشی، نگاه خاص و ویژه‌ای دارد. از این رو جا دارد تا درباره معرفی هنر و معماری ایرانی اسلامی آستان مطهر حضرت رضا(علیه السلام) کارهای جدی‌تری صورت بگیرد و محققان و پژوهشگران نیز از این فرصت ارزشمند به خوبی استفاده کنند.

• در چه فعالیت‌های پژوهشی دیگری تا کنون همکاری داشته‌اید؟
از آنجایی که پدرم از محققان برجسته خراسان هستند، از کودکی با پژوهش مأنوس شدم. در حدود ده سال است که به صورت حرفه‌ای به کار پژوهش می‌پردازم و همکاری در تألیف دایره‌المعارف آستان قدس رضوی، نقطه شروع این مسیر بوده است. کتاب آثار سنگی موزه آستان قدس رضوی، تألیف جلد اول کتاب «گنجینه: مجموعه مقالات معرفی آثار موزه‌ای آستان قدس رضوی» و تألیف کتاب «معنای هنر شیعی» از دیگر کارهای پژوهشی چاپ شده‌ام به شمار می‌رود، که کتاب نخست با همکاری تنی چند از محققان و کتاب دوم با همکاری پدرم به نتیجه رسیده است. تا کنون مقالات متعددی را نیز تألیف یا ترجمه کرده‌ام که حدود 25 مقاله آن در محور آثار هنری و معماری آستان قدس رضوی، معماری خراسان و تاریخ هنر و معماری ایران باستان به چاپ رسیده است.