طی نشستی علمی به همت بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، مکان رویداد قرائت حدیث فاخر «سلسله‌الذهب» در نیشابور بازنمایی شد.
مدیر گروه فرهنگ و هنر اسلامی و دبیر علمی این نشست در ابتدای جلسه، با معرفی تاریخچه شهر نیشابور و اهمیت این شهر، گفت: نیشابور از مراکز فرهنگی، تمدنی ایران است و تاثیر انکار ناپذیری در فرهنگ و تمدن ایران دارد.
دکتر رضا نقدی ابراز کرد: اولین مدارس جهان اسلامی و نخستین خانقاهها در نیشابور ایجاد شده است و در قرون اولیه هجری اولین حکومت نیمه مستقل ایران توسط طاهریان در نیشابور شکل گرفت و در گذشته این شهر مرکز سپه سالاران شناخته می‌شد و مراکز فرهنگی متعددی در این شهر شکل گرفته است.
وی ادامه داد: این شهر در قبل از اسلام شامل کهن دژ بود و طاهریان، سامانیان، غزنویان و سلجوقیان به گسترس اسلام در این شهر کمک کردند، اما متاسفانه پس از حمله غزها و مغولها این شهر به کلی از بین رفت و هرگز نتوانست قد راست کند.
این پژوهشگر تصریح کرد: منابع رجالی متعددی در مورد نیشابور سخن گفته‌اند که کتاب «تاریخ دمشق» ابن عساکر و «تاریخ بغداد» و «عیون اخبارالرضا» از جمله آنهاست که می‌توان تا اندازه‌ای ساختار نیشابور قدیم را بازسازی کرد.
وی با بیان اینکه امام رضا(ع) درسال 200 هجری وارد نیشابور شدند و مدتی در این شهر اقامت کردند، خاطر نشان کرد: امام(ع) حدیث مهم و فاخر سلسله‌الذهب که اشاره به حقانیت شیعه و امامان معصوم(ع) و امام رضا(ع) دارد را در این شهر بیان کردند و از همین رو برای ما شیعیان و مسلمانان و همچنین برای ما خراسانی‌ها افتخار بزرگی است از همین رو باید این حدیث بازسازی شود.
نیشابور موزه‌ای از میرات ملموس و ناملموس است
دانشیار دانشگاه شهید بهشتی، نیز در ادامه این نشست به پروژه «مکان رویداد قرائت حدیث فاخر سلسله‌الذهب در نیشابور» اشاره کرد و گفت:این پروژه در دستور کار شهردار نیشابور قرار گرفته است و از اولویت‌های این طرح بحث جانمایی مکان رویداد حدیث، میراث رضوی در نیشابور، مسیر هجرت تمدن‌ساز حضرت و سیره رضوی و اقدامات ایشان و همچنین قرائت حدیث است.
دکتر مرجان‌السادات نعمتی مهر، با طرح این سوال که با شاره به اشاره بزرگان در مورد اهمیت نیشابور، افزود: یکی از شگرفت‌ترین جملاتی که در این خصوص گفته شده این است که نیشابور چکیده‌ای از ایران بزرگ است و ما از آن غفلت کرده بودیم.
وی ادامه داد: بخش عظیمی از تاریخ نیشابور را در حملات مغول از دست داده‌ایم و از همین رو روایت‌های متعددی در این خصوص مطرح است.در واقع نیشابور موزه‌ای از میرات ملموس و ناملموس است. میراث ملموس از جنس سایت‌های بازسازی و میراث ناملموس نیز همان روایتهاست.
نعمتی در ادامه با اشاره به اینکه نیشابور در دوره ساسانی کاملا خارج از شهر قرار گرفته و تپه‌های آلب‌ارسلان هسته‌های شهر در دوره ساسانی است، گفت: بعد از آن شهر دوره اسلامی در محدوده شهر دوره ساسانی ساخته شده که گسترش یافته و به سمت مجموعه مقبره عطار شادیاخ را شکل داده و پس از زلزله نیشابورکنونی پایه‌گذاری شده که مسجد جامع پس از زلزله احداث شده است. در واقع در محدوده شهر ساسانی که شهر اسلامی در آن ادامه می یابد شهری فوق العاده منحصر به فردی داشتیم.
وی خاطر نشان کرد: در بحث یادمان فضایی مطالعاتی صورت گرفت که یادمان‌ها باید به چه صورت طراحی شوند، اولین قدرت تاثیرگذاری، قابلیت تفسیر اثر در عین گویا بودن است که امروز به عنوان یک هنر مفهومی مطرح است و از دیگر مباحث مهم که در بحث مکان رویدادها مهم است حفظ اصالت و مخاطب و ادغام آن در مکان شهری همچنین کاربرد زمان مناسب است.
به گفته این پژوهشگر، شاید در مورد مکان رویداد و قرائت حدیث مهم‌ترین قسمت بحث مکان‌یابی و حفظ اصالت است. یکی از اسنادی که به موضوع مکان قرائت حدیث سلسله الذهب اشاره کرده است، کتاب عیون اخبارالرضا در باب 37 است، که از فضایی به نام «مُربعه» یاد می‌کند چیزی که امروزه به آن چهارسو می‌گویند، در نیشابور دو مربعه بزرگ و کوچک موجود بوده که این حدیث در مربعه بزرگ قرائت شده است.
وی خاطر نشان کرد: یکی از درخشان‌ترین افرادی که در مورد نیشابور کار تاریخی انجام داده است «ریچارد بولیت»، استاد دانشگاه کلمبیا است که برخی از عناصر مهمی همچون مسجد جامع و مربعه را مشخص کرده است. ما این عناصر را شناسایی و موقعیت بازار مربعه، ریل راه‌آهن موقعیت مسجد جامع، کهن دژ و سایر عناصر را مشخص کردیم.